วัตถุประสงค์

1. เพื่อจัดตั้งศูนย์วิจัยไฟป่าภูมิภาคอาเซียนตอนบน
2. เพื่อรวมกลุ่มนักวิจัยด้านการจัดการไฟป่า หมอกควันรวมไปถึงนิเวศวิทยาไฟป่าและหมอกควันที่สนใจมาทำงานศึกษา ทำความเข้าใจและวิจัยร่วมกัน
3. เพื่อดำเนินการศึกษาวิจัยและให้ข้อเสนอแนะแนวทางในการจัดการไฟป่าและหมอกควันที่เหมาะสมกับบริบทของภูมิภาคอาเซียนตอนบน
4. เพื่อดำเนินการประสานงาน ร่วมทำงาน แลกเปลี่ยนความรู้ข้อคิดเห็นและประสพการณ์ กับเครือข่ายจัดการและวิจัยไฟป่า หมอกควันในภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก

ภารกิจ

1. ด้านการศึกษาวิจัยนิเวศวิทยาไฟป่าและการจัดการไฟป่าของภูมิภาคอาเซียนตอนบน โดยมีหัวข้องานวิจัยที่สำคัญได้แก่

งานวิจัยทางด้านการจัดการไฟป่า (Forest Fire Management)

• พฤติกรรมไฟ รวมถึงความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ Fire Behavior and Ecology – fire fuel, fire science, fire weather including climate change effect and relationships, fire lab, prediction tools and the environmental effects of fire in the Region;
• พฤติกรรมควัน รวมถึงความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ Smoke Behavior – smoke characteristics/properties including climate change effect and relationships, emission factors, smoke movement and the like;
• การจัดการและควบคุมไฟป่า Wildfire Control and Management – development and enhancement of the National Forest Fire Plan, suppression planning/safety issues and design and use of equipment, wildfire management budget planning, basic/advanced suppression training, fire service and public advice communications, prescribed burning and statistics/database/metadata (รวบรวมการศึกษาและวิจัยที่ผ่านมาไว้ในที่เดียวกันเพื่อสืบค้น
  และต่อยอด โดยจะเริ่มภายในประเทศไทยก่อน);
• เทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องต่าง ๆ Wildfire/Smoke IT & Technology – remote wildfire monitoring (active fire detection, burn scar mapping, burn severity, forest fuel risk mapping, tracking of smoke/haze movement), remote risk identification, assessment, mitigation, early warning detection system, decision supporting system, applications supporting wildfire control and adoption of smartphone applications for intelligence sharing;
• การสืบสวนต้นตอและสาเหตุของการเกิดไฟป่า Wildfire Investigation- training of forest and wildfire managers to accurately identify wildfire cause, wildfire cause trend analysis, education and enforcement options and reporting of investigation findings;
• ความสัมพันธ์ระหว่างไฟป่าและมนุษย์ รวมถึงความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ Wildfire and Human relationships- socioeconomic aspect of wildfire impact on the landscape including climate change impacts and relationships, land use practice and education and community education;
• การป้องกันการเกิดไฟป่า Wildfire Prevention – community education, public relations, information sources, knowledge, agriculture practice and fire use and fire danger publicity;
• กฎหมายและระเบียบต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการไฟป่า Related Laws and Regulations – current national forest fire laws and regulations and their relationship to fire prevention and investigation (เริ่มภายในประเทศไทยก่อน);
• คิดค้นนวัตกรรม พัฒนาอุปกรณ์และเครื่องมือใหม่ ๆ เพื่อช่วยและสนับสนุนการจัดการและควบคุมไฟป่า New tools and innovations- to support forest fire control and management for fire and forestry agencies;
• การใช้ประโยชน์จากไฟโดยการเผาตามกำหนด ในระบบนิเวศ ในสถานการณ์ต่างๆ

2. การประสานงานความร่วมมือในการศึกษาวิจัยไฟป่าและการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

ร่วมกันกับเครือข่ายการจัดการและการวิจัยไฟป่าในภูมิภาคต่างๆ ของโลก ซึ่งปัจจุบัน มีเครือข่ายต่างๆ ในภูมิภาคต่างๆ โดยมี Global Fire Monitoring Center (GFMC) Global Fire Management Hub (https://www.fao.org/forestry-fao/firemanagement/101248/en/) เป็นหน่วยประสานงานกลางคือทำหน้าที่เป็น Fire Management Resource Center ดังแสดงในภาพที่ 1 ซึ่งเครือข่ายต่างๆ เหล่านี้มีการประชุมหารือกันเป็นประจำ เช่น Wildland Fire Conference ที่จัดทุกๆ 4 ปี เพื่อพัฒนางานการจัดการไฟป่าของโลกให้ก้าวหน้า ทันสมัย ตอบสนองต่อสถานการณ์ป่าโลกในบริบทของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รวมไปถึง Asian Forest Cooperation Organization (AFoCO, https://afocosec.org/) และ French Civil Protection Singapore (https://sg.linkedin.com/in/jean-michel-dumaz-b7001b27)

3. การเผยแพร่ความรู้ ข้อคิดเห็น ข้อเสนอแนะในการจัดการไฟป่า

โดยการจัดทำเอกสารตำรา สื่อ เผยแพร่ผลงานวิชาการที่เกี่ยวข้อง ปรับปรุงข้อมูลด้านไฟป่าให้มีความทันสมัย รวมทั้งการจัดประชุมเสวนา ถ่ายทดความรู้ที่เกี่ยวข้องกับไฟป่าและหมอกควันทั้งในระดับชาติและนานาชาติ

4. รวบรวมและจัดทำฐานข้อมูลการวิจัยและการจัดการไฟป่าและหมอกควัน

การรวบรวมและจัดทำฐานข้อมูลการวิจัยและการจัดการไฟป่าและหมอกควันของประเทศไทยและภูมิภาคอาเซียนตอนบนให้เป็นระบบ ทันสมัย ง่ายต่อการสืบค้น

ภาพที่ 1 เครือข่ายการวิจัยและการจัดการไฟป่าในภูมิภาคต่างๆ ของโลก
ที่มา : Global Fire Monitoring Center (GFMC)

ความเกี่ยวข้องหรือเชื่อมโยงกับหน่วยงานอื่นๆ ทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย

ศูนย์วิจัยไฟป่าภูมิภาคอาเซียนตอนบน เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นเพื่อรวบรวมกลุ่มนักวิจัยที่สนใจในงานด้านไฟป่าและหมอกควันเพื่อมำทำงานร่วมกันในลักษณะการบูรณาการองค์ความรู้ เครื่องมือ กลุ่มเครือข่ายนักวิจัย และการเสริมสร้างเครือข่ายไฟป่ากับภูมิภาคอื่นๆ ของโลกที่ทำงานในลักษณะใกล้เคียงกัน ซึ่งงานทางด้านไฟป่านั้นมีความเกี่ยวข้องกับกลุ่มนักวิจัยในสถาบันการศึกษา หน่วยงานภาคราชการต่างๆ โดยเฉพาะในกระทรวงทรัพยากรธรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงมหาดไทย รวมทั้งองค์กรระหว่างประเทศทางด้านสิ่งแวดล้อม หน่วยงานเครือข่ายไฟป่าต่าง หลายส่วน เช่น 1. คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 2. บัณฑิตวิทยาลัยร่วมด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี 3. คณะและศูนย์ศึกษาที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อม วิศวกรรมสิ่งแวดล้อม วิทยาศาสตร์ และคอมพิวเตอร์ ในมหาวิทยาลัยต่าง ๆ 4. กรมป่าไม้ 5. กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช 6. กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย 7. กรมควบคุมมลพิษ 8. RECOFTC 9. IUCN Thailand 10. UNDP Thailand 11. Global Fire Monitoring Center (GFMC) 12. National Aeronautics and Space Administration (NASA) – The Land, Atmosphere Near real-time Capability for EOS (LANCE) – Fire Information for Resource Management System (FIRMS)-FIRMS and Rapid Response 13. European Center for Medium range Weather Forecasting (ECMWF) – The Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) 14. Global Forest Watch (GFW) 15. United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR) 16. National Institute of Forest Science (NIFoS), Republic of Korea 17. Asia Pacific Association of Forestry Research Institutions (APAFRI) 18. ZEBRIS Jürgen Brendel und Gernot Rücker GbR 19. U.S. Naval Research Laboratory, Marine Meteorology Division, U.S. Navy 20. Academia Sinica Grid Computing Centre (ASGC)-Taiwan GRID 21. Asia Pacific Advanced Network (APAN) Disaster Mitigation Working Group 22. NASA Goddard Institute for Space Studies, Columbia University 23. National Astronomical Research Institute of Thailand 24 หน่วยงานและเครือข่ายภาคประชาชนที่เกี่ยวข้องกับการแก้ปัญหาไฟป่าและหมอกควันต่าง ๆ

หน่วยงานด้านการศึกษาและหน่วยงานที่ให้ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับงานไฟป่าและหมอกควันต่างๆ ที่กล่าวมาข้างต้นมีบทบาทในด้านการสนับสนุนองค์ความรู้ กลุ่มนักวิจัยที่มีความเชี่ยวชาญ เครื่องมือการทำวิจัย เพื่อการบูณรณาการทำงานวิจัยซึ่งปัจจุบันแหล่งทุนสนับสนุนการวิจัยจำนวนมากต้องการเน้นงานวิจัยที่มีการบูรณาการ ในขณะที่หน่วยงานภาคราชการ โดยเฉพาะ กรมป่าไม้ กรมอุทยานฯ กรมป้องกันบรรเทาสาธารณภัย ที่เป็นหน่วยงานหลักในพื้นที่ซึ่งปฏิบัติงานควบคุมป้องกันไฟป่า มีบทบาทในฐานะเป็นผู้สนับสนุนภารกิจในพื้นที่ซึ่งมีความเข้าใจในบริบทของการจัดการและควบคุมไฟป่าที่ดี มีประสบการณ์ในงานด้านไฟป่าและหมอกควัน อีกทั้งยังเป็นผู้ได้รับผลกระทบจากไฟป่าและหมอกควันในแง่ของพื้นที่ดำเนินงานและภารกิจ โดยมีหน่วยงานที่สนับสนุนข้อมูลประกอบการตัดสินใจวางแผนการจัดการไฟป่าของประเทศที่สำคัญมาเป็นเวลานานคือ NASA – The Land, Atmosphere Near real-time Capability for EOS (LANCE) Fire Information for Resource Management System (FIRMS) and Rapid Response ซึ่งภารกิจของศูนย์ฯ นี้หากสามารถช่วยเสริมสร้างองค์ความรู้ที่ถูกต้องในการแก้ปัญหาไฟป่าและหมอกควันของประเทศได้ โดยสามารถช่วยส่งเสริมให้หน่วยงานต่างๆ มีความน่าเชื่อถือ มีองค์ความรู้ที่ถูกต้องในการทำงานบนพื้นฐานวิทยาศาสตร์ไฟป่าและหมอกควันอย่างแท้จริงมากขึ้น แต่เนื่องจากขอบเขตของศูนย์วิจัยไฟป่าฯ นี้จะครอบคลุมภูมิภาคอาเซียนตอนบน ซึ่งเป็นการทำงานร่วมกับเครือข่ายในหลายประเทศและเครือข่ายไฟป่าในภูมิภาคต่างๆ ทั่วโลก ดังนั้น องค์กรความร่วมมือระหว่างประเทศที่มีบทบาทด้านสิ่งแวดล้อม เช่น RECOFTC IUCN UNDP GFMC GFW UNISDR จะมีบทบาทอย่างมากทั้งในด้านของการเป็นหน่วยสนับสนุนการทำงานในระดับภูมิภาค เป็นคู่ความร่วมมือในการทำงานร่วมกัน เป็นผู้ประสานกับเครือข่ายไฟป่าในภูมิภาคอื่นๆ ของโลก รวมทั้งเป็นแหล่งฐานข้อมูลที่เป็นประโยชน์ต่อการดำเนินการของศูนย์ในอนาคต (ภาพที่ 2)

ภาพที่ 2 ความเชื่อมโยงระหว่างนักวิจัยในสถาบันการศึกษา หน่วยงานราชการและองค์กรระหว่างประเทศ ที่จะข่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับศูนย์วิจัยไฟป่าประจำภูมิภาคอาเซียนตอนบน

ผลงานที่คาดว่าจะสามารถดำเนินการได้

1. ประสานความร่วมมือ ถ่ายทอดความรู้เฉพาะทาง พร้อมทั้งเสริมสร้างความรู้และความเข้าใจไฟป่าและหมอกควันบนพื้นฐานศาสตร์และศิลป์ด้านไฟป่าและหมอกควันที่เป็นวิทยาศาสตร์อย่างแท้จริง
2. ประเทศไทยเป็นที่รู้จักในเวทีโลกด้านไฟป่า ในฐานะที่เป็นศูนย์วิจัยไฟป่าในภูมิภาคอาเซียนตอนบน
3. ได้ผลงานวิชาการไฟป่าและหมอกควันที่เป็นที่ยอมรับในวงการวิชการการไฟป่า
4. ได้ระบบฐานข้อมูลไฟป่าและหมอกควันของไทยและภูมิภาคอาเซียนตอนบนที่ทันสมัย
5. ได้สร้างเครือข่ายการวิจัยและจัดการไฟป่าหมอกควันทั้งในระดับชาติ (ร่วมกับหน่วยงานต่างๆ) และระดับนานาชาติ

ผลงานที่คาดว่าจะสามารถดำเนินการได้

1. ผศ.ดร. กอบศักดิ์ วันธงไชย
2. นายประยูรยงค์ หนูไชยา
3. ดร.วีรชัย ตันพิพัฒน์

ที่ตั้ง

ศูนย์วิจัยป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ชั้น 5 อาคารวนศาสตร์ 72 ปี